Bosna’nın yiğit kızı Lepa Radiç

Lepa Svetozarovna Radiç, 19 Aralık 1925’te Bosna Hersek’in Gasnica isimli yoksul bir köyünde dünyaya geldi. Kızlara el sanatları öğreten bir okula yazıldı, edebiyata, spora ve yaşamın tüm alanlarına coşku dolu bir tutkuyla yaklaşıyordu. Çalışkan ve disiplinli genç bir kızdı. Amcası Vlade Radiç aracılığıyla sosyalist düşüncelerle tanıştı ve işçi hareketinin kimi eylemlerine katılarak aktif politik mücadelesine başladı.

2. Dünya Savaşı sürecinde Yugoslavya’nın Naziler tarafından işgaliyle birlikte, Komünist Parti’ye katıldı. Partiye katıldığında henüz 15 yaşındaydı. Anti faşist direnişin örgütlenebilmesi için silahları cephaneliklere taşıyor, parti içi iletişimin kurulabilmesi için habercilik ya da silahlı eylemler için gözcülük yapıyordu. Babası, abisi ve amcasıyla birlikte Yugoslavya topraklarında Nazilere ağır kayıplar verdirilen Kozara Ayaklanmasına katıldı. Ustasha Hapisenesi’nde 20 gün tutuklu kaldı, yoldaşlarıyla birlikte hapishaneden kaçmayı başardı.

Hapisten çıktıktan sonra 7. Partizan bölüğünün en direngen savaşçılarından biri oldu, sadece savaşmıyor, cephede hemşirelik yapıyor, okuma yazma bilmeyen partizanlara okuma yazma da öğretiyordu.

Alçakgönüllü tavırları, fedakarlığı, korkunç çalışkanlığı ve yorulmak bilmez iradesi sayesinde halkın sevgisini ve saygısını kazandı. O aynı zamanda bir propagandist ve ajitatör olarak halkı anti faşist direnişe örgütlüyor, her yerde toplantılar, gösteriler organize ediyordu.

1943 Grmec Ayaklanlanması sırasında yaralıların tahliyesini organize ediyor, Nazi bombardımanları sonucunda oluşan paniği yatıştırıyor ve üstün moraliyle hem halka hem de yoldaşlarına cesaret veriyordu! Henüz 17 yaşındaki bu mütevazi halk kızı sakinliği, iradesi ve örgütçülüğüyle düşmanın da hedefine yerleşmişti artık. Grmec Ayaklanması sırasında, Naziler tarafından kuşatılan Prastalo köyünde onlarla son kurşununa kadar çarpıştı. Halkı tüm kurşunları bitse de çıplak ellerle, baltalarla, taşlarla savaşmaya çağırdı. Olağanüstü bir direnişin sonunda köy Nazilerin eline geçti. Lepa Radiç düşmana tutsak düştü.

Üç gün süren ağır işkencelere rağmen, Nazilere tek bir yoldaşının ismini, tek bir cephaneliğin yerini söylemedi. Onu idam eden Nazi mangasının başındaki Albay Smihuber, Lepa’nın ardından, “Bosna’da asılan bir haydut, benzeri görülmemiş bir direniş gösterdi” diyecekti.

İdam sehpasında Almanlar, partinin liderlerinin isimlerini, sığınakların yerini göstermesi karşılığında Lepa’nın canını bağışlayacaklarını söylediler. Lepa alçaklara şu cevabı verdi: “Ben hain değilim, merak etmeyin yerlerini sorduğunuz yoldaşlarım eninde sonunda karşınıza çıkacaklar ve kendilerini göstereceklerdir. İşte o zaman bu sizin sonunuz olacak.”

11 Şubat 1943’te tıpkı Tanya gibi gencecikken asıldı. Asıldığında sadece 17 yaşındaydı. Son sözleri şunlar oldu: “Yaşasın Komünist Parti! Yaşasın Partizanlar. Ey halkım özgürlüğünüz için kavga edin! Nazilere asla teslim olmayın! Beni öldürebilirler ama biliyorum ki yoldaşlarım intikamımı alacaklardır!”

Savaştan sonra Yugoslavya’da halk kahramanı ilan edildi. O bu ünvanı alan en genç kişiydi.