Yaşamı ve İnsanı Anlama Yolunda Eşsiz Bir Belgesel: “Human”

“Çağımızda geçmiş yüzyılların bilmediği, kısa ömürlü bir yaratık yaşıyor. Sinemadan çıkmış insan. Gördüğü film ona bir şeyler yapmış. Salt çıkarını düşünen kişi değil. İnsanlarla barışık. Onun büyük işler yapacağı umulur. Ama beş on dakikada ölüyor. Sokak sinemadan çıkmayanlarla dolu; asık yüzleri, kayıtsızlıkları, sinsi yürüyüşleriyle onu aralarına alıyorlar, eritiyorlar.”

Yusuf Atılgan

GİRİŞ

Yusuf Atılgan, insanları anlamaya çalıştığı ömrü boyunca bir sonuca vardı: İnsanlar değişebilir. Kötülük denen şeye bulaşmadan da yaşabilirler.

İnsanın gündemi nedir? İnsanın gündemini ne belirler? Bu iki sorunun da günümüze kadar insanlıkta yarattığı cevap, ekseriyetle öncelikleri oldu. Atılgan, sinemadan çıkmış insanın kendinden uzaklaştığını biliyordu. Kendinden uzaklaşan insan kadar kendine yakın bir insan yoktur. Tek şey değişmiştir : Öncelikleri! Atılgan’a göre on beş dakika süren bu etki, farklı şekillerde başka birçok insanın derdi oldu.

Atılgan’la giriş yapmamın nedeni, onun izlemeye dair fikirleriydi. Etkileyici her görsel, insanın üzerinde aynı etkiyi yaratıyor. Çağımızın görsellik çağı olduğu düşünüldüğünde bu durum çok daha iyi anlaşılabilir.

Human belgeseline geçmeden önce, onun öncülü sayılabilecek bir belgeselden ve ona ülkemizden yapılan bir atıftan söz etmek istiyorum:

Polonyalı ünlü yönetmen Kieslowski, yaklaşık kırk yıl önce Varşova’da rastgele seçilmiş insanlara iki soru sordu: Sen kimsin? ve Ne istiyorsun? Aslında kendisinin de bu sorulara verilmiş net bir cevabı yoktu. “Gadajace Glowy” isimli belgesel -Türkçede ”Konuşan Kafalar” ya da “Yüzlerle Konuşmak” adıyla- böyle ortaya çıktı. O döneme göre oldukça deneysel olan çalışmada insan ve kamera arasındaki güven ve samimi cevap olasılığını tahmin etmek zor. Ancak 1980 Polonya insanı hakkında birçok şey söyleyen bir çalışma. Bütünüyle bakıldığında kendine yakın ve uzak insanlarla dolu bir ayna, hepimizin aynası.

Belgesele buradan ulaşabilirsiniz.

Kieslowski’ye Ülkemizden “Atıf”

Kendilerini, güncel görsel kültür ve sanat alanında ana akım olmayan, kolektif üretim ve alanları yaratmaya çalışan bir video kolektifi olarak tanımlayan “Artıkişler Kolektifi” 2018 yılında Kieslowski’ye atıfta bulunarak aynı soruları Balıkesir’in Ayvalık ilçesinde insanlara sordular. “Yüzlerle Konuşmak-Kieslowski’ye Atıf”  adını taşıyan belgeselde aynı sorular soruldu: Sen kimsin? ve Ne istiyorsun? Her iki çalışma kıyaslandığında, geçen zamana ve çok farklı kültür yapısına rağmen cevapların örtüştüğü gözlenebiliyor. Türkiye’deki cevapların çocuklarda farklılık gösteriyor olması bölgesel seçimle açıklanabilir. Ama bireysel taleplerle toplumsal talepler harmanı çok benzer.

Kieslowski’ye yapılan atıfa buradan ulaşabilirsiniz.

HUMAN

İnsan var olduğundan beri aynı soruların peşinde: Kimim ben? ve Ne istiyorum? Milyonlarca satır yazıldı. Milyonlarca saat harcandı ve hala yolun başındayız.

Yönetmen, fotoğrafçı ve aktivist “Yann Arthus-Bertnard” altmış ülkeden 2020 kişiye sorular sorarak bir belgesel yaptı. 2015 yılında bölümler halinde gösterime giren belgeselde, yukarıda bahsedilen deneysel çalışmadan çok daha kapsamlı sorular dünyanın dört bir yanındaki insanlara yöneltildi. Yaklaşık kırk soruluk röportajlardaki soruların ana eksenini yukarıdaki sorular oluştursa da cevaplar çok daha kapsamlı ve doyurucu. Sevgi, intikam, acı, aşk, şiddet, savaş, ırkçılık, göçmenlik.. gibi konulara dünyanın dört bir yanından cevaplar almak çok etkileyici. Yaklaşık üç yılda tamamlanan belgeselin müziklerini “Armand Amar” yapmış.

Human adıyla yayımlanan belgesel insanın en kötü haliyle açılıyor: Cinayet. Ardından gelen hikaye ise belgeselin devamında neler göreceğimizin işareti oluyor.

Aslında insanın kendine doğru yolculuğa çıkması sanki başka bedenlerde başlıyor. Kendimize sorduğumuz sorulara başkalarından aldığımız cevaplar gibi. Dünyanın dört bir yanından etkileyici görüntüler ve müziklerle bezenmiş belgesel üç boyut kavramını fazlasıyla hak ediyor. İki saati aşan süresiyle oldukça uzun görünen belgeseli izlemeye başladığınızda başından ayrılamayacaksınız.

Belgeselle ilgili başka bir sürü detay daha söylenebilir ama daha fazlasını meraklı okurumuzun çabasına bırakıyoruz. Uruguay Eski Devlet Başkanı Jose Mujica’nın sosyal medyada epeyce dolaşan konuşmasının da belgeselin içinde yer aldığını ekleyelim.

HUMAN THE MOVIE

Unutmadan,  Sen kimsin? ve Ne istiyorsun?