Bu metni ilk olarak İnstagram hesabımda “story” biçiminde düzenleyip paylaşmayı umuyordum. Lakin hem daha geniş bir kitleye ulaşmak hem de bu metnin daha uzun bir süre elektronik ortamda kalmasını istediğim için bu platformu tercih ettim. Bu tercih aynı zamanda bana bugün burada ortaya koyacağım iddianın daha sonra tekrar gözden geçirilmesine olanak sunacağını düşünüyorum.
Ben Türkiye’de sporun özellikle de futbolun Türkiye toplumu için çok şey anlattığını düşünenlerdenim. Bu bağlamda dikkatimi çeken bir konu üzerine merakımı gidermek için kendimce sorduğum soruların cevabını sizlerle paylaşmak istiyorum.
Her şeyden önce ben bir Fenerbahçeliyim. Dolayısıyla sıkı bir futbol izleyicisi ve takipçisi olduğumu söyleyebilirim. Ancak gözlemlerim sonrasında biraz düşününce dikkat ettim ki Trabzon bölgesinden insanların Türkiye’nin siyasetten spora uzanan kurum ve kuruluşlarında kayda değer bir nüfuzu var. Bunun bir tesadüf olmayacağını düşündüm ve açıkçası Google üzerinden ilk aradığım şey “Niçin Trabzonlu insanlar siyasette ve sporda bu kadar etkili?” oldu. Elbette akademik bir çalışmaya pek rastlayamadım ama bazı bağlantı metinlerini okudum. Bunlar çoğunlukla siyasi içerikli ama yine de bu metin linklerini sizler için buraya bırakacağım. Belki sizlerin de ilgisini çeker ve bunun üzerine bir araştırma yaparsınız.
- https://www.rizeninsesi.net/mobil.php?islem=yazarlarimiz&altislem=detay&id=189
- https://www.rizeninsesi.net/haber-turk-burokrasisine-damga-vuran-rizeli-ve-trabzonlu-valiler-172351.html
- https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/akpli-yucel-yilmaz-makam-sahibi-olmak-icin-ya-imam-hatipli-ya-da-trabzonlu-olacaksin-5518604/
- https://www.haber61.net/siyaset/24-haziran-secimlerinde-mecliste-kac-trabzonlu-milletvekili-var-iste-h326001.html
- https://twitter.com/aliaktas7/status/1243694135963500545
- https://www.yenisafak.com/yazarlar/erdal-hos/trabzon-trabzonspor-ve-su-bitmeyen-lobi-uzerine-2061881
- https://www.milliyet.com.tr/siyaset/yonetimde-karadenizli-agirligi-2727878
Akademik düzeyde pek bir araştırmaya rastlayamasam da dolaylı olarak işime yarayacak bir çalışmaya rastladım. 2013 yılında M. Yavuz Alptekin tarafından yayınlanan “Sosyoloji’de Coğrafyacı Yaklaşım ve Trabzon’da Toplumsal Karakterin Ekolojik Yorumu” adlı çalışmadır. Bu çalışmanın temel amacı, genelde Doğu Karadeniz özelde de Trabzon toplumunun yapısını sosyolojideki coğrafya paradigması içinde açıklamaktır. Alptekin’in temel iddiası, “dinamik, fevri, yerel kimlik idraki yüksek, tutumlu ve gösterişli” Trabzon toplum yapısının temelinde o bölgenin jeolojik yapısı, iklimi, denizi ve tarım olanakları vardır.
Bahsi geçen çalışmanın yöntemi ve paradigması bu deneme yazısının tartışma konusu değildir. Bizim için kayda değer olan, Trabzon bölgesinin toplumsal yapısını oluşturan “yerel kimlik idraki”dir. Alptekin, Trabzonlu insanların yerel kimlik idrakini “hemşehricilik”, “Trabzonsporluluk” ve “milliyetçilik” başlıkları altında değerlendirmiştir. Burada dikkat çeken en önemli bulgu, Trabzon milliyetçiliğinin “ulusal siyaset ve kültüre dayalı bir milliyetçilik olmadığı ve alttaki daha bölgesel bir birlik, dayanışma ve ayrıcalıklı olma düşüncesinin cilası konumunda bulunduğu anlaşılabilmektedir.” Bir başka ifadeyle, Trabzon milliyetçiliği yerel değerlere ve ilişkilere dayanır. Alptekin’e göre bunun temel nedenlerinden birisi ise, coğrafi şartlardır. Buna ek olarak Trabzon’un bir sınır şehri olması ve geçmişte 250 yıllık bir devletin başkentliğini yapmış olması da Alptekin tarafından Trabzon halkının yerel kimliğine olan bağlılığını açıklar.
Alptekin’in üzerinde dikkatle durduğu bir diğer konu, Trabzon’un futbol sevdasıdır. Hatta ona göre “dinamik, hareketli, yerinde durmayan” olarak betimlediği Trabzon insanı, futbolda kendi kimliğini ve toplumsal şahsiyetini bulmuştur. Dolayısıyla bu yönüyle iç içe olan Trabzon’un toplumsal yapısı ve futbol kimliği aynı zamanda onların bir nevi yerel milliyetçiliğini inşa eden ve yeniden üreten toplumsal pratiğidir.
Özetle, yerel unsurlara dayanan milliyetçilikle, “her yer Trabzon” diyen Trabzonsporlulukla ve hem şehir içinde hem de şehir dışında kuvvetli olan hemşehricilikle tanımlanan Trabzon’un toplum yapısı kamucudur. Dolayısıyla Trabzonlu insanların kurum ve kuruluşlardaki toplumsal nüfuzu onların kamucu olmalarından mütevellit sosyal sermayelerinde aranabilir.
Kaynakça
Alptekin, D. D. M. Y. (2013). SOSYOLOJİ’DE COĞRAFYACI YAKLAŞIM VE TRABZON’DA TOPLUMSAL KARAKTERİN EKOLOJİK YORUMU . Karadeniz İncelemeleri Dergisi , 15 (15) , 77-98
https://dergipark.org.tr/tr/pub/kid/issue/10138/124666
