Youssou N’dour, kendisinin en büyük idollerinden biri olan Senegalli Diva Yande Codou Sene ile girdiği geleneksel formda şarkılar söyleme çalışmasından ‘Gainde’ isimli albümünü yayınlayarak çıktı ve en büyük hayalini gerçekleştirdi. Bu anlatıda albümün bazı parçalarını sizlerle paylaşmak istiyorum, yazıda yer veremediğimiz şarkıları ise netten arayıp bulmanız gerekecek.
Dinleyicilerinin pek alışık olduğu ve ona büyük başarılar getiren Wommat albümüyle pek ilintisi yok bu yeni albümün. Önceki albümlerine alışanlar ‘Gainde’ adlı bu albüm ile bazı ufak tefek sorunlar yaşayabilirler. Yeni albümünde bazı şarkılarda vokallik yapsa da, aslolarak müzik direktörlüğü ve yapımcı işlevinde karşımıza çıkıyor. Albümün mutfağında neredeyse bütün işi o üstlenmiş. Albümün başrolünü Senegal’de küçük bir halk topluluğu olan Sererlere ait olan ‘Yande Codou Sene’ üstlenmiş. Sadece kadınlardan oluşan bir koro desteklemekte Yande’yi ve geleneksel davullardan oluşmuş yerel bir topluluk şarkılarına eşlik etmekte.
Şarkı söylerken, kullandıkları enstrümanlar geleneksel çalgılardan oluşuyor. Bu çalgılar ki yöreye özgü özel bir tını çıkarırken en geçerli olan çalgılardır. Müzik en yalın ya da temel esas üzerinde oluşmaktadır, fazla süsleme bulamazsınız.
Eski kültürel kodları bünyesinden silmemiş toplumlarda karşılamalar, o toplumun en keyifli müzikal yapıları olarak görülür. Albümde yer alan ‘Jaary ye’ adlı şarkıda olduğu gibi. Yande Codou Sene ve koro arasında olan uyumlu karşılamalar hemen dikkat çekiyor. Aslanlara övgü şarkısı bu, her ne kadar günümüzde Senegal’de aslanların soyu tüketilmiş olsa da günümüzde de aslan gücün simgesidir. Şimdi dinleyeceğiniz parça ise, binlerce yıllık geçmişi bünyesinde muhafaza etmiş bir karşılama şarkısıdır.
“Leopaold Koor Joor” adlı şarkıya riti adı verilen yöresel keman eşlik ediyor. Geleneğe göre ilgi duyulan kişiye duygular aktarılırken, şarkılarda onun yakın akrabaları da övülür. Burada ise övgü başkanın ablasına yapılmakta.
“Sama Guent Guli” adlı şarkı, bu albümde Ndour’un sesiyle katıldığı ilk parça. Bu güzel ve etkileyici şarkıya sadece bir akustik gitar eşlik etmiştir. Ve Youssou kaderin herhangi birinin ellerine değil de Allah’ın ellerine bırakılması gerektiğinden söz eder şarkıda.
‘Lees Waxul ana‘ sanatçıların ilk düetidir ve karakteri ‘Hymne’ye’ benzer. Adeta bir marş gibidir. Şarkıya sadece keyboardlar eşlik etmiş. Albümün biçimine yani esas çerçevesine tamamen uygun bir çalışma. Sererleri ve onların inançlarını övmekte.
‘Riti fa tama’’ adlı enstrümantal parça esasen tek veya çift telli keman olan riti’nin ve tama’nın arasındaki diyalogdur. Riti, kalabesse adı verdikleri yani farklı formlarda kabak figürüne gerilmiş bir çalgı. Tama ise, ‘Talking drum’ olarak bilinir. Yani konuşan davul.
Nedeni ise bu çalgı ile dilin yani konuşmanın yansıtılmasının mümkün olması. Her iki yönüne kertenkele derisi gerilmiş. Çalarken koltuk altına alırlar ve kolun verdiği basınç ile tınıların yüksekliği ve sesin volümü belirlenir.
Hemen bir geçmiş hatırlatması yapmak istiyorum burada, sözünü ettiğim kalabesse’nin bir müzik aracı olarak kullanılmasının en az 12 bin yıllık bir tarihi var. Dile kolay tabi ama düşündüğümüzde korkunç bir geçmiş, hatta ürpertili bir uzunluk ve o sesler halen yaşamakta duyulmakta.
Albümde yer alan ‘Samba’ adlı şarkıda N’dour adeta ‘tınıların deneyimini’ gerçekleştiriyor gibi. Sesi burada 3 ayrı yükseklikte kullanıyor ve ona. aynı zamanda davul ritimleri eşlik ediyor. Esasen Wolofların uğruna yapılmış bir parça. Woloflar toplumun bir parçası olup her zaman zayıfların güçsüzlerin yanında olanlardır.
Albümün son parçası ise ‘DJamil’, Super Etoile de Dakar tarafından en çok sevilen ritimleri içerir. Dakar’ın en iyi Sabar çalgıcılarından oluşan SİNGSİNG Ritim grubu yorumlamakta bu parçayı.
Sabar dediğimiz keçi-postu içerisinde bildiğimiz ağaç kütüğüdür. Alt tarafı açık bazen de kapalı olur. Eller veya ağaç çubuğu ile çalınır. Canlı ve heyecanlı ritmler oluşur bu parçada. Perküsyon fırtınasını andırır. Rastlayıp kulak verdiğinizde fark edeceksiniz, şarkının ikinci bölümünde riti devreye girer yaylılar eşlik etmeye başlar ve işte bu şarkı albümün son parçasını oluşturur.
Bu yazıda sizlere Yande Codou Sene ve Youssou N’dour’un seslerinden söz etmeye çalıştık. Rastladığımız, duyduğumuz, gördüğümüz şeyleri anlatmaya çabaladık. Dilerseniz bu albümün tüm parçalarını aşağıdaki linkten aralık vermeden dinleyebilirsiniz.
Umarım seversiniz.
